ΔΕΠ-Υ και εφηβεία

«Έχω ΔΕΠ-Υ… ε και τι έγινε;»

Από μια άποψη καλά τα λες. Είσαι απλώς στην εφηβεία σαν όλα τα άλλα εφηβάκια με όλες τις συναισθηματικές διακυμάνσεις που φέρνει η ηλικία σου. Βέβαια, μεγαλώνοντας και βαδίζοντας προς την ενηλικίωση με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ) μπορεί να παρουσιαστούν ορισμένες μοναδικές δυσκολίες σε σένα. Μέχρι πρόσφατα θεωρούταν ότι μόνο μικρά παιδιά είχαν ΔΕΠ-Υ και την ξεπερνούσαν όταν μεγάλωναν. Τώρα γνωρίζουμε ότι αυτό δεν ισχύει. Η σύγχρονη έρευνα έχει δείξει ότι τα περισσότερα παιδιά δεν ξεπερνούν τη ΔΕΠ-Υ όταν φτάνουν στην εφηβεία και οι περισσότεροι έφηβοι δεν ξεπερνούν τη ΔΕΠ-Υ όταν γίνονται νεαροί ενήλικες.

Τι σημαίνει, λοιπόν, το να είσαι έφηβος με ΔΕΠ-Υ;

Καταρχάς, πρέπει να γνωρίζεις ότι το να έχεις ΔΕΠ-Υ δεν είναι απαραίτητο ότι θα σε εμποδίσει να ζήσεις τη ζωή που θες. Πολλοί έφηβοι σαν και εσένα έχουν μεγαλώσει και έχουν ακολουθήσει το πάθος τους, ζουν ευτυχισμένες ζωές, έχουν οικογένειες και είναι επαγγελματικά επιτυχημένοι. Έχουν πετύχει καθώς αφιέρωσαν χρόνο για να μάθουν πώς η ΔΕΠ-Υ τους επηρεάζει και ακολούθησαν ένα σχέδιο θεραπείας που είναι αποτελεσματικό για αυτούς και τη δική τους κατάσταση.

«Δεν είμαι πια παιδί!» – Η ΔΕΠ-Υ στην εφηβεία

Τα κύρια συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ – απροσεξία, παρορμητικότητα και μερικές φορές υπερκινητικότητα – είναι κοινά για τους εφήβους και για τα παιδιά. Ωστόσο, μπορεί να προσέξεις κάποιες διαφορές. Για παράδειγμα, μπορεί να δυσκολεύεσαι λιγότερο με τα συμπτώματα της υπερκινητικότητας, όπως η νευρική κίνηση ή το να μείνεις καθιστός τώρα σε σχέση με όταν ήσουν μικρότερος. Από την άλλη πλευρά, μπορεί δεις ότι δυσκολεύεσαι περισσότερο με τις σχολικές σου εργασίες ή άλλες υποχρεώσεις. Αυτό συμβαίνει γιατί τώρα υπάρχουν περισσότερες χρονικές απαιτήσεις ενώ οι σχολικές εργασίες είναι πιθανότατα πιο δύσκολες. Έτσι, υπάρχουν μεγαλύτερες προσδοκίες για ανεξαρτησία τώρα που είσαι έφηβος. Αυτό μπορεί να φαίνεται συντριπτικό! Αλλά μην ανησυχείς! Αυτές οι δυσκολίες δεν διαφέρουν από αυτές που βιώνουν οι φίλοι σου, ακόμα και αυτοί χωρίς ΔΕΠ-Υ. Απλώς να θυμάσαι ότι η κατάλληλη θεραπεία μπορεί να σε βοηθήσει καθώς μεγαλώνεις να προσαρμόζεσαι στις αλλαγές της ζωή σου.

Μια άλλη δυσκολία που θα αντιμετωπίσεις είναι να βάζεις προτεραιότητες και να διαχειρίζεσαι τις σκέψεις και τις πράξεις σου (αυτό λέγεται εκτελεστική λειτουργία). Με άλλα λόγια, η εκτελεστική λειτουργία σου επιτρέπει να σκέφτεσαι για τους στόχους σου και τις συνέπειες των πράξεων σου, να σχεδιάζεις ανάλογα, να αξιολογείς την πρόοδό σου και να προσαρμόζεις τα σχέδιά σου. Όταν ήσουν παιδί, οι γονείς και οι δάσκαλοί σου μπορεί να έκαναν τη δουλειά αυτής της εκτελεστικής λειτουργίας, υπενθυμίζοντάς σου να κάνεις τις εργασίες σου, πρήζοντάς σε με την οργάνωση των σχολικών εργασιών και ενημερώνοντάς σε για τα προσεχή ραντεβού. Ωστόσο, στην εφηβεία, οι γονείς και οι δάσκαλοί σου περιμένουν να ξεκινήσεις να κάνεις εσύ αυτά τα πράγματα μόνος σου με αποτέλεσμα μερικές φορές αυτή η μετάβαση να είναι δύσκολη για εσένα και για τους γύρω σου.

«Γιατί σε εμένα;»

Μπορεί να αναρωτιέσαι γιατί έχεις ΔΕΠ-Υ. Μερικοί έφηβοι αισθάνονται ένοχοι που έχουν ΔΕΠ-Υ. Άλλοι νιώθουν ότι είναι κάτι που θα έπρεπε να μπορεί να θεραπευτεί ή να μπορούν να το ελέγξουν μόνοι τους. Το να έχεις ΔΕΠ-Υ δεν είναι δικό σου λάθος. Η έρευνα έχει δείξει σαφώς ότι η ΔΕΠΥ είναι κληρονομική και ότι οφείλεται σε γενετικά αίτια. Είναι μια νευρολογική διαταραχή της οποίας τα συμπτώματα συνδέονται με πολλές συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου. Δεν υπάρχει ακόμα θεραπεία για τη ΔΕΠ-Υ αλλά γνωρίζουμε πολλά πράγματα που μπορούν να μειώσουν τον αντίκτυπο της ΔΕΠΥ στην καθημερινή σου ζωή.

«Είναι μόνο ΔΕΠ-Υ;» – Άλλες παθήσεις στην εφηβεία

Μερικοί έφηβοι με ΔΕΠ-Υ αντιμετωπίζουν επίσης και άλλες δυσκολίες που συχνά εμφανίζονται μαζί με τη ΔΕΠ-Υ. Αυτές οι δυσκολίες μπορεί να υπάρχουν από τότε που ήσουν πολύ μικρότερος ή μπορεί να ξεκίνησαν κατά την εφηβεία. Μέχρι και το 60% των παιδιών και των εφήβων με ΔΕΠ-Υ έχουν τουλάχιστον μία ακόμη διαταραχή, οπότε μην νομίζεις ότι είσαι μόνος!

Μερικές από τις άλλες διαταραχές που αντιμετωπίζουν συχνά οι έφηβοι με ΔΕΠ-Υ μπορεί να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο ενεργείς. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνουν την Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή (ODD) και τη Διαταραχή Διαγωγής (ΔΔ). Η ODD σημαίνει ότι δυσκολεύεσαι να ακολουθήσεις κανόνες και μπορεί να χάνεις τη ψυχραιμία σου συχνά ή να διαφωνείς με τους ενήλικες. Η ΔΔ είναι πιο σοβαρή και συνεπάγεται τη δυσκολία στην τήρηση κανόνων, επικίνδυνες και παράνομες συμπεριφορές όπως καβγάδες, κλοπές ή άλλες παραβατικές συμπεριφορές.

Άλλες παθήσεις που επηρεάζουν το πώς νιώθεις, γνωστές ως Διαταραχές Διάθεσης, μπορούν να είναι επίσης συχνές στους εφήβους με ΔΕΠΥ. Η κατάθλιψη είναι η πιο συχνή διαταραχή διάθεσης. Αν έχεις κατάθλιψη, μπορεί να αισθάνεσαι συχνά λυπημένος ή ευερέθιστος και να μην ενδιαφέρεσαι για δραστηριότητες που κάποτε απολάμβανες. Μπορεί να δυσκολεύεσαι να κοιμηθείς, να νιώθεις απελπισμένος για το μέλλον και μερικές φορές να σκέφτεσαι τον θάνατο ή την αυτοκτονία.

Οι διαταραχές άγχους μπορεί να υπάρχουν στο 10% έως το 40% των εφήβων με ΔΕΠ-Υ

Αν έχεις διαταραχή άγχους, μπορεί να αισθάνεσαι υπερβολική ανησυχία, δυσκολία στον έλεγχο των ανησυχιών σου, και σωματικά συμπτώματα συμπεριλαμβανομένων των πονοκεφάλων ή στομαχικών προβλημάτων. Μπορεί επίσης να έχεις κρίσεις άγχους και να προσπαθείς συχνά να αποφύγεις καταστάσεις που σε αγχώνουν.

Η χρήση και η κατάχρηση ουσιών είναι μια σημαντική ανησυχία πολλών γονιών και εφήβων. Ο κίνδυνος για μελλοντική χρήση ουσιών σε παιδιά με ΔΕΠ-Υ κυμαίνεται από 12% έως 24%. Μερικές ουσίες, όπως το αλκοόλ, μπορεί να είναι νόμιμα για εσένα ανάλογα την ηλικία σου. Άλλες ουσίες, όπως η μαριχουάνα ή άλλα ναρκωτικά, μπορεί να είναι παράνομα. Για αυτούς τους λόγους, θα πρέπει να αποφύγεις να τα χρησιμοποιήσεις. Αν διαλέξεις να χρησιμοποιήσεις τέτοιες ουσίες και δυσκολευτείς να ελέγξεις τον εαυτό σου, αν άλλοι έχουν εκφράσει ανησυχίες για τη χρήση σου, αν χρειάζεσαι την ουσία για να «βάλεις μπρος» ή να «κόψεις ταχύτητα» ή αν νιώθεις ενοχές για τη χρήση σου, μπορεί να έχεις πρόβλημα κατάχρησης ουσιών. Πρέπει να λάβεις επαγγελματική βοήθεια από έναν νόμιμο επαγγελματία ψυχικής υγείας ή έναν ειδικό για τον εθισμό.

Τα μαθησιακά και επικοινωνιακά προβλήματα μπορεί επίσης να είναι συχνά και να γίνουν εμφανή με τις πρόσθετες απαιτήσεις του γυμνασίου και του λυκείου. Αν ανησυχείς για την ικανότητά σου να μαθαίνεις στην τάξη, την ικανότητά σου να καταλαβαίνεις αυτά που σου λένε οι άλλοι ή την ικανότητά σου να εκφράζεις αυτά που νιώθεις όπως θέλεις, τότε καλό θα ήταν να το πεις στους γονείς σου. Μπορεί να χρειάζεσαι μια αξιολόγηση από έναν επαγγελματία για να προσδιορίσεις τον τρόπο που μαθαίνεις, σκέφτεσαι ή επικοινωνείς.

Τα προβλήματα ύπνου είναι επίσης κοινά σε εφήβους με ΔΕΠ-Υ

Οι αλλαγές στους κύκλους ύπνου είναι φυσιολογικές για όλους τους εφήβους. Μπορεί να προτιμάς να μένεις ξύπνιος μέχρι αργά το βράδυ, να κοιμάσαι αργότερα το πρωί και να χρειάζεσαι περισσότερο ύπνο συνολικά. Ως έφηβος με ΔΕΠ-Υ μπορεί να δυσκολεύεσαι να κοιμάσαι καλά. Αυτό μπορεί να είναι μια παρενέργεια της φαρμακευτικής σου αγωγής αλλά μπορεί επίσης να συμβεί από μόνο του.

Προς το παρόν, δεν είναι δυνατό να προβλεφθεί ποιος θα παρουσιάσει αυτές τις επιπρόσθετες δυσκολίες. Είναι πιθανό ότι τα γονίδια παίζουν ένα ρόλο. Το επιπλέον άγχος που μπορεί να αντιμετωπίζουν μερικοί έφηβοι με ΔΕΠΥ, όπως η κοινωνική κριτική ή η εσωτερική απογοήτευση, μπορεί επίσης να σε κάνει πιο ευάλωτο σε αυτές τις δυσκολίες. Για περισσότερες πληροφορίες για αυτές τις παθήσεις, γνωστές ως συνυπάρχουσες ή συντρέχουσες, ανάτρεξε στην ενότητα ΔΕΠ-Υ και συνυπάρχουσες παθήσεις .

Τι πρέπει να κάνεις αν υποψιαστείς ότι μπορεί να έχεις κάποια από αυτές τις επιπρόσθετες παθήσεις; Συζήτησε με τους γονείς σου σχετικά με την αξιολόγηση από έναν ψυχολόγο, ψυχίατρο ή έναν άλλο εκπαιδευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Η ζωή μου με ΔΕΠ-Υ

Πώς μοιάζει το να έχεις ΔΕΠ-Υ; Μπορεί να ντρέπεσαι για τη διάγνωσή σου. Μπορεί να θέλεις να αρνηθείς ότι έχεις ΔΕΠ-Υ. Το να έχεις ΔΕΠ-Υ μπορεί να σε κάνει να αισθάνεσαι διαφορετικά από τους φίλους σου και μπορεί να θέλεις να πιστέψεις ότι τα συμπτώματά σου έχουν μειωθεί ή ακόμα εξαφανιστεί. Είναι σημαντικό να καταλάβεις ότι δεν είσαι υπεύθυνος για την εμφάνιση της ΔΕΠ-Υ. Η ΔΕΠ-Υ δεν είναι αποτέλεσμα κάποιου λάθους που έκανες και δεν είναι τιμωρία. Η ΔΕΠ-Υ είναι ακριβώς όπως και οι άλλες ιατρικές παθήσεις, όπως το άσθμα ή η κακή όραση. Δεν μπορείς να ελέγξεις το γεγονός ότι έχεις ΔΕΠΥ, αλλά μπορείς να ελέγξεις τον τρόπο που τη διαχειρίζεσαι. Το να ακολουθείς το σχέδιο θεραπείας σου είναι το κλειδί για την επίτευξη των στόχων σου και της επιτυχίας.

Μπορεί να νιώθεις άσχημα για τον εαυτό σου, ή μπορεί να νιώθεις ότι δεν είσαι τόσο καλός όσο οι φίλοι σου ή οι άλλοι μαθητές στο σχολείο σου. Η έρευνα δείχνει ότι οι έφηβοι με ΔΕΠ-Υ και μαθησιακές δυσκολίες αναφέρουν ότι αισθάνονται πολύ αγχωμένοι όταν πηγαίνουν στο σχολείο και κάθονται στην τάξη, αισθάνονται κουρασμένοι, έχουν συχνές διαφωνίες με στενούς φίλους, νιώθουν διαφορετικά από τους συμμαθητές τους, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και νιώθουν ότι οι γονείς τους δεν τους καταλαβαίνουν. Αν νιώθεις έτσι, θυμήσου ότι δεν είσαι μόνος και μπορείς να νιώσεις καλύτερα. Μίλησε με τους γονείς σου, έναν άλλο έμπιστο ενήλικα ή έναν επαγγελματία υγείας για το πως αισθάνεσαι. Να συμμετέχεις σε δραστηριότητες που απολαμβάνεις και αναγνώριζε ότι ο καθένας έχει διαφορετικά δυνατά σημεία και αδυναμίες.

Πολλοί έφηβοι φοβούνται να μιλήσουν με τους φίλους τους για τη ΔΕΠ-Υ τους

Μπορεί να νιώθεις ότι οι φίλοι σου δεν καταλαβαίνουν τις δυσκολίες σου ή μπορεί να σε κοροϊδέψουν. Μπορείς να διαλέξεις τους φίλους με τους οποίους θα συζητήσεις για τη ΔΕΠ-Υ σου και ποιες λεπτομέρειες θες να μοιραστείς. Ωστόσο, το να εξηγήσεις τη ΔΕΠ-Υ στους έμπιστους φίλους σου μπορεί να σε εκπλήξει – μπορεί να είναι εξαιρετική πηγή υποστήριξης ή ακόμα να έχουν και οι ίδιοι ΔΕΠ-Υ. Παρόλο που ο ακριβής αριθμός των παιδιών και εφήβων με ΔΕΠ-Υ είναι ασαφής, κάπου μεταξύ 1.4 και 2.3 εκατομμυρίων νέων έχουν ΔΕΠ-Υ (περίπου 1 στα 10 παιδιά), οπότε δεν είσαι σίγουρα ο μόνος που αντιμετωπίζει τις δυσκολίες τις οποίες αυτή συνεπάγεται.

Η ΔΕΠ-Υ μπορεί να επηρεάσει πολλές πτυχές της ζωής σου. Οι έφηβοι μπορεί γενικά να αντιμετωπίσουν ακαδημαϊκές προκλήσεις, κοινωνικές δυσκολίες και προβλήματα στο σπίτι, ωστόσο, το να έχεις ΔΕΠ-Υ μπορεί να κάνει αυτά τα ζητήματα πιο δύσκολα ή πιο σοβαρά.

Ακαδημαϊκή Απόδοση

Ως μαθητής Λυκείου, η ζωή σου μπορεί να είναι πιο φορτωμένη, με περισσότερες απαιτήσεις που πρέπει να φέρεις εις πέρας και λιγότερη επιτήρηση από όταν ήσουν μικρότερος. Ακαδημαϊκά, ο φόρτος εργασίας και η δυσκολία της ύλης αυξάνει, και μακροπρόθεσμες εργασίες ανατίθενται συχνότερα. Αυτοί οι παράγοντες προκαλούν προβλήματα στους εφήβους με ΔΕΠ-Υ. Μπορείς να ωφεληθείς από τη βοήθεια στην εξάσκηση λήψης σημειώσεων, στις δεξιότητες μελέτης και στην οργάνωση/διαχείριση χρόνου από ειδικούς coach ΔΕΠ-Υ. Καθώς αναπτύσσεις αυτές τις δεξιότητες, θα βασίζεσαι λιγότερο στους γονείς ή στους δασκάλους σου και θα είσαι πιο σίγουρος για την ικανότητά σου να οργανώνεις τον χρόνο σου και να αποδίδεις καλύτερα.

Οι μαθητές που έχουν διαγνωστεί με ΔΕΠ-Υ και των οποίων η λειτουργία επηρεάζει την ακαδημαϊκή τους απόδοση μπορεί να πληρούν τις προϋποθέσεις για παροχή βοήθειας ως προς διευκόλυνση τους στην τάξη. Αυτές οι διευκολύνσεις βασίζονται στις ιδιαίτερες ανάγκες σου, αλλά μπορεί να περιλαμβάνουν περισσότερο χρόνο στα διαγωνίσματα, το να γράφεις τα διαγωνίσματα σε ξεχωριστό χώρο όπου υπάρχουν λιγότεροι περισπασμοί ή επιπρόσθετη οργανωτική υποστήριξη. Συνεργάσου με τους γονείς σου και με το σχολείο σου αν νομίζεις ότι μπορεί να χρειάζεσαι ή να θέλεις τέτοιου είδους βοήθεια.

Κοινωνική λειτουργία

Στην εφηβεία, οι σχέσεις σου με τους άλλους στην ίδια ηλικία με εσένα μπορούν να γίνουν όλο και πιο σημαντικές για εσένα. Αλλά δεν είναι πάντα εύκολο να βγάλεις άκρη με αυτές τις σχέσεις. Κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων, οι φίλοι σου αλλάζουν, μπορεί να αρχίσεις να ενδιαφέρεσαι περισσότερο για ραντεβού, και μπορεί να νιώθεις μεγαλύτερη πίεση από τους συνομηλίκους σου. Μπορεί να απογοητεύεσαι πιο εύκολα ή να είσαι πιο ευαίσθητος συναισθηματικά από τους άλλους στην ηλικία σου. Μερικοί έφηβοι με ΔΕΠ-Υ δεν δυσκολεύονται να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν σχέσεις, ενώ άλλοι αντιμετωπίζουν με δυσκολία τις διαφορετικές προσωπικότητες, προσδοκίες και επιθυμίες των άλλων. Η συμμετοχή σου σε δομημένες κοινωνικές δραστηριότητες, όπως αθλήματα, σύλλογοι ή ομάδες νέων, μπορεί να σου δώσει θετικές εμπειρίες, όπως και τη δυνατότητα ενσωμάτωσης σε μια ομάδα.

Η ζωή στο σπίτι

Σχεδόν κάθε έφηβος έχει κάποια διαφωνία με τους γονείς του για τους κανόνες, τα προνόμια, τις δουλειές του σπιτιού, τους φίλους, τα πάντα! Κατά μέσο όρο, τα νοικοκυριά με εφήβους με ΔΕΠ-Υ έχουν υψηλότερα επίπεδα διαφωνιών μεταξύ γονέων και εφήβων, από τα νοικοκυριά όπου οι έφηβοι δεν έχουν ΔΕΠ-Υ. Γιατί συμβαίνει αυτό; Μια πηγή διαφωνιών στο σπίτι είναι ότι οι έφηβοι θέλουν περισσότερη ελευθερία και ανεξαρτησία. Ωστόσο, οι δυσκολίες με την οργάνωση, με το ότι ξεχνάς πράγματα και το να σκέφτεσαι πριν δράσεις που είναι συνήθως συνέπειες της ΔΕΠ-Υ μπορεί να κάνουν τους γονείς σου διστακτικούς ως προς τη παραχώρηση της ελευθερίας που επιθυμείς.

Επιπλέον, πολλοί έφηβοι με ΔΕΠ-Υ δυσκολεύονται περισσότερο να ολοκληρώσουν τις σχολικές τους εργασίες και τις δουλειές τους στο σπίτι εγκαίρως ή να ακολουθήσουν τους κανόνες, λόγω απροσεξίας, απόσπασης της προσοχής, έλλειψης ενδιαφέροντος ή έλλειψης οργάνωσης. Αυτές οι δυσκολίες μπορούν να οδηγήσουν σε έναν απογοητευτικό κύκλο αρνητικών αλληλεπιδράσεων και για τους εφήβους και για τους γονείς, καθώς οι γονείς νιώθουν ότι πρέπει να κάνουν κήρυγμα, να φωνάξουν ή να τιμωρήσουν και οι έφηβοι ανταποκρίνονται με θυμό ή με άλλους τρόπους που δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι. Όταν αυτό συμβαίνει επανειλημμένα, οι γονείς μπορεί να αισθάνονται ότι χρειάζονται να γκρινιάξουν ακόμα περισσότερο για να ακουστούν και οι έφηβοι γίνονται πιο δυσαρεστημένοι και εχθρικοί, οι εντάσεις μπορούν να κλιμακωθούν και ο θυμός μπορεί να ανατροφοδοτηθεί.

Τι μπορεί να γίνει για διακοπεί αυτός ο κύκλος; Το να συζητάτε τα προβλήματα εκείνη της στιγμή που είστε όλοι θυμωμένοι, δεν είναι αποτελεσματικό. Αντ’ αυτού, αφιερώστε μια στιγμή που όλοι είστε ήρεμοι για να συζητήσετε τα θέματα που προκαλούν διαφωνία ή σύγκρουση. Η σαφής επικοινωνία είναι σημαντική. Αν μια οικογενειακή σύγκρουση έχει μεγάλο αντίκτυπο στην οικογένεια, σκεφτείτε να ζητήσετε βοήθεια από έναν καταρτισμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Αντιμετώπιση της ΔΕΠ-Υ

Παρόλου που δεν υπάρχει προς το παρόν θεραπεία για τη ΔΕΠ-Υ, δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να κάνεις πολλά για αυτή. Η επιτυχής αντιμετώπιση γενικά περιλαμβάνει έναν συνδυασμό εκπαίδευσης, συμπεριφοριστικής θεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής. Παρόλο που τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ μπορεί να αλλάξουν με την ηλικία, μπορεί να χρειαστείς θεραπεία που θα στοχεύσει σε αυτά τα συμπτώματα και μπορεί να χρειαστείς θεραπεία ακόμα στην ενηλικίωση.

Η εκπαίδευση είναι ένα απαραίτητο συστατικό για οποιοδήποτε αποτελεσματικό σχέδιο θεραπείας και σου παρέχει τα εργαλεία για να κατανοήσεις τη διαταραχή σου και πως να τη διαχειριστείς. Αν είχες διαγνωστεί με ΔΕΠ-Υ όταν ήσουν πολύ μικρός, είναι πιθανό ότι αυτή η εκπαίδευση να απευθυνόταν στους γονείς σου. Είναι σημαντικό να λάβεις αυτή την εκπαίδευση και εσύ, κάνε ερωτήσεις στους γιατρούς και στους παρόχους θεραπείας σου και εξέφρασε ανησυχίες που μπορεί να έχεις.

Είναι ένας μύθος ότι η φαρμακευτική αγωγή γίνεται λιγότερο αποτελεσματική στην εφηβεία

Στην πραγματικότητα, η φαρμακευτική αγωγή πρέπει να είναι το ίδιο αποτελεσματική, αλλά συντρέχουσες παθήσεις μπορεί να απαιτούν αλλαγές στο πρόγραμμα φαρμακευτικής αγωγής. Εσύ και οι γονείς σου μπορείτε, επίσης, να εξετάσετε μια αλλαγή σε ένα φάρμακο μακράς δράσης για τη ΔΕΠ-Υ για να σε βοηθήσει να διαχειριστείς καλύτερα τα συμπτώματά σου καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας, καθώς μπορεί να έχεις δραστηριότητες μετά το σχολείο, κατά τις απογευματινές ώρες. Για περισσότερες πληροφορίες δες την ενότητα Διαχείριση Φαρμακευτικής Αγωγής.

Η συμπεριφοριστική θεραπεία είναι μια άλλη συχνή προσέγγιση αντιμετώπισης για τους εφήβους με ΔΕΠΥ. Οι αποδεδειγμένες ψυχοκοινωνικές θεραπείες περιλαμβάνουν εκπαίδευση γονέων – εφήβων σε δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και επικοινωνίας, εκπαίδευση γονέων σε μεθόδους διαχείρισης συμπεριφοράς και εκπαίδευση δασκάλων στη διαχείριση της τάξης. Για περισσότερες πληροφορίες, δες την ενότητα Ψυχοεκπαίδευση.

Υπάρχουν πολλές εναλλακτικές και συμπληρωματικές θεραπείες που ισχυρίζονται ότι βοηθούν με τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ. Για πολλές από αυτές, όπως οι δίαιτες αποκλεισμού, τα συμπληρώματα διατροφής και η παιγνιοθεραπεία δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα από επιστημονικές έρευνες που να αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητά τους ως θεραπείες της ΔΕΠΥ. Στην ενότητα Θεραπείες υπάρχουν πληροφορίες για την αξιολόγηση διαφορετικών θεραπειών. Είναι σημαντικό να αποφύγεις προϊόντα που ισχυρίζονται ότι θεραπεύουν τη ΔΕΠ-Υ. Το να είσαι έξυπνος καταναλωτής και να κοιτάς προσεκτικά τα προϊόντα είναι το κλειδί.

Επιπρόσθετα ζητήματα για τους εφήβους με ΔΕΠ-Υ

Ως έφηβος με ΔΕΠ-Υ, αντιμετωπίζεις τα ίδια ζητήματα που αποδεικνύονται δύσκολα και για τους συνομηλίκους σου: αναπτύσσεις την ταυτότητά σου, εδραιώνεις την ανεξαρτησία σου, κατανοείς την αναδυόμενη σεξουαλικότητά σου, κάνεις επιλογές σχετικά με τα ναρκωτικά και το αλκοόλ και θέτεις στόχους για το μέλλον σου. Ωστόσο, μπορεί επίσης να αντιμετωπίσεις κάποιες μοναδικές δυσκολίες, όπως περιγράφονται παρακάτω.

Οδήγηση

Το να αποκτήσεις την άδεια οδήγησής σου είναι ένα συναρπαστικό γεγονός το οποίο έχει ως αποτέλεσμα αυξημένη ελευθερία και ανεξαρτησία. Ωστόσο, η απροσεξία και η παρορμητικότητα μπορούν να προκαλέσουν δυσκολίες στην οδήγηση. Οι οδηγοί με ΔΕΠ-Υ έχουν περισσότερες κλήσεις, εμπλέκονται σε περισσότερα ατυχήματα, κάνουν πιο παρορμητικά λάθη, και έχουν αργούς χρόνους αντίδρασης. Η χρήση διεγερτικών φαρμάκων όταν συνταγογραφείται, έχει βρεθεί ότι έχει θετικά αποτελέσματα στην οδηγική απόδοση. Να ακολουθείς πάντα ασφαλείς συνήθειες οδήγησης, όπως το να χρησιμοποιείς ζώνη, να σέβεσαι το όριο ταχύτητας και να ελαχιστοποιείς τους περισπασμούς, όπως το να ανταλλάσσεις μηνύματα ή να τρως όταν οδηγείς.

Συμμόρφωση με τη φαρμακευτική αγωγή

Σχεδόν μισά από τα παιδιά δεν παίρνουν τα φάρμακα σύμφωνα με τις οδηγίες, και η χρήση των φαρμάκων για τη ΔΕΠ-Υ μειώνεται κατά τα εφηβικά χρόνια. Αυτή η μείωση συμβαίνει για πολλούς λόγους: οι έφηβοι μπορεί να έχουν αρνητική στάση απέναντι στη χρήση φαρμάκων, μπορεί να νιώθουν ότι τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ δεν επηρεάζουν τη λειτουργία τους, μπορεί να μην τους αρέσουν οι παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής, ή μπορεί απλά να θέλουν να κάνουν ένα διάλειμμα από τη φαρμακευτική αγωγή για να δουν τι συμβαίνει.

Αν εσύ και οι γονείς σου αποφασίσετε να σταματήσεις τη χρήση των φαρμάκων, καλό θα ήταν να συμβουλευτείτε τον γιατρό σου και να ορίσετε μια δοκιμαστική περίοδο για να το κάνεις αυτό. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, πρέπει να καθορίσεις τους στόχους σου και να αναπτύξεις ένα σχέδιο για να πετύχεις αυτούς τους στόχους. Το σχέδιό σου μπορεί να περιλαμβάνει καθηγητές ή συχνούς ελέγχους με έναν δάσκαλο ή σύμβουλο. Βεβαιώσου ότι έχεις καθορίσει ποιοι δείκτες μπορεί να σηματοδοτήσουν ότι χρειάζεται να ξαναρχίσεις τη φαρμακευτική αγωγή, όπως η πτώση των βαθμών ή η αύξηση των διαφωνιών στο σπίτι. Μετά από λίγο καιρό, αξιολόγησε τη πρόοδό σου με τους γονείς σου και τον γιατρό σου και προσδιόρισε αν η φαρμακευτική αγωγή είναι αποτελεσματική για εσένα ή όχι.

Μη δίνεις αλλού τα φάρμακά σου!

Η χρήση ή κατάχρηση διεγερτικών φαρμάκων της ΔΕΠ-Υ, όπως το Adderall ή Ritalin, μεταξύ ατόμων για τα οποία αυτά τα φάρμακα δεν έχουν συνταγογραφηθεί, είναι ένα αυξανόμενο πρόβλημα. Τα άτομα που χρησιμοποιούν διεγερτικά χωρίς ιατρική συνταγή μπορεί να το κάνουν είτε για ακαδημαϊκούς λόγους (ώστε να αυξήσουν την ικανότητά τους να μελετούν ή να γράφουν καλά στα διαγωνίσματα) ή για λόγους διασκέδασης (για να έρθουν στο κέφι). Σε κάποιο σημείο στη ζωή σου, οι φίλοι ή οι γνωστοί σου μπορεί να σου ζητήσουν να δώσεις ή να πουλήσεις τα φάρμακά σου για αυτούς τους σκοπούς. Η χρήση των φαρμάκων από άτομα για τα οποία δεν έχουν συνταγογραφηθεί είναι παράνομη και μπορεί να έχει σοβαρές νομικές συνέπειες.

Επιπλέον, τα φάρμακά σου για τη ΔΕΠ-Υ είναι ασφαλή και αποτελεσματικά όταν λαμβάνονται σύμφωνα με τις οδηγίες, αλλά μπορεί να είναι επικίνδυνα όταν χρησιμοποιούνται χωρίς ιατρική παρακολούθηση. Δεν πρέπει ποτέ να δώσεις ή να πουλήσεις φάρμακα που σου συνταγογραφούνται σε κανέναν άλλο. Αφιέρωσε λίγο χρόνο για να σκεφτείς πως μπορείς να ανταποκριθείς αν κάποιος σου ζητήσει αυτά τα φάρμακα. Μερικές στρατηγικές περιλαμβάνουν την αλλαγή του θέματος, την άρνηση και απομάκρυνση, την επεξήγηση των κινδύνων της χρήσης μη-συνταγογραφούμενων φαρμάκων, ή το να τους πεις ότι οι γονείς σου παρακολουθούν τα χάπια σου και θα το παρατηρούσαν αν κάποια έλειπαν. Εξασκήσου στις απαντήσεις σου, είναι πιθανό ότι θα αντιμετωπίσεις αυτή την κατάσταση και το να είσαι προετοιμασμένος είναι σημαντικό.

Χτίζοντας την αυτοεκτίμησή σου

Η ζωή με ΔΕΠ-Υ μπορεί να είναι δύσκολη. Πολλοί έφηβοι με ΔΕΠ-Υ θεωρούν ότι το σχολικό περιβάλλον δεν ταιριάζει στην προσωπικότητά τους ή δεν μεγιστοποιεί τα φυσικά ταλέντα τους. Είναι σημαντικό να βρεις τη θέση σου στη ζωή και να προσδιορίσεις τα δυνατά σου σημεία: Είσαι αθλητικός; Ένας καλός καλλιτέχνης; Έχεις μουσικό ταλέντο; Είσαι καλός στους υπολογιστές; Βρες περιβάλλοντα και δραστηριότητες που να σου θυμίζουν τα δυνατά σου σημεία και να σου επιτρέπουν να ζήσεις την επιτυχία. Υπενθύμισε στον εαυτό σου ότι όλοι έχουν δυνατά σημεία και αδυναμίες. Το σημαντικό είναι να καταβάλεις κάθε δυνατή προσπάθεια για να αντιμετωπίσεις τις δυσκολίες και να αφιερώσεις πολύ χρόνο στις δραστηριότητες στις οποίες ξεχωρίζεις.

«Τι θα γίνει με το μέλλον μου;»

Μόνο εσύ μπορείς να καθορίσεις τι κρύβεται για εσένα και για το μέλλον σου. Το γεγονός ότι αφιερώνεις χρόνο για να διαβάσεις αυτή την ιστοσελίδα και να ενημερωθείς για τη διάγνωσή σου δείχνει ότι σκέφτεσαι τα δυνατά σημεία σου και τις αδυναμίες σου και παίρνεις μέτρα για να προετοιμάσεις τον εαυτό σου για το μέλλον σου. Γνωρίζουμε ότι οι έφηβοι με ΔΕΠ-Υ διατρέχουν κίνδυνο για πιθανά σοβαρά προβλήματα καθώς μεταβαίνουν στην ενηλικίωση αν δε λαμβάνουν τη κατάλληλη θεραπεία.

Γνωρίζουμε, επίσης, ότι ως και τα δύο τρίτα των εφήβων με ΔΕΠ-Υ συνεχίζουν να παρουσιάζουν σημαντικά συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ και στην ενήλικη ζωή, οπότε να ξέρεις πότε είναι η ώρα να ζητήσεις βοήθεια. Επιπρόσθετα, όταν γίνονται ενήλικες, οι έφηβοι με ΔΕΠ-Υ (που δεν την αντιμετωπίζουν) διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για δυσκολίες στην εκπαίδευση, στην απασχόληση και στις κοινωνικές σχέσεις. Ωστόσο, αυτοί είναι μόνο κίνδυνοι, δεν είναι όλη η αλήθεια. Οι περισσότεροι έφηβοι με ΔΕΠ-Υ γίνονται επιτυχημένοι, παραγωγικοί ενήλικες και έτσι μπορείς και εσύ! Η συνεχής ευαισθητοποίηση και η θεραπεία είναι ζωτικής σημασίας, έτσι ώστε να μπορείς να αποφύγεις τους κινδύνους και να πετύχεις τους στόχους που θέτεις για τον εαυτό σου, όποιοι και να είναι.

Πηγές : Πανελλήνιο Σωματείο Ατόμων με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) – ADHD Hellas